Avrupa Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (ESRS) Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin (Kobi) ihtiyaç ve yetkinliklerine bağlı olarak iki yeni raporlama standardı oluşturdu: Borsada işlem gören KOBİ’ler için Zorunlu Raporlama Standardı (LSME - Listed reporting standard for SMEs) ve borsada işlem görmeyen KOBİ’ler için Gönüllü Raporlama Standardı (VSME - Voluntary reporting standard for SMEs) Bu standartlar, KOBİ’lerin sürdürülebilirliği iş operasyonlarına nasıl entegre ettiklerini anlamaya yönelik olup, büyüme, şeffaflık ve finansal kaynaklara erişim açısından önemli etkileri olacaktır.
Listed SME Standard (LSME) ve Voluntary SME Standard (VSME)
LSME Standardı (KOBİ’ler için Zorunlu Raporlama Standardı)
Borsada işlem gören KOBİ’ler için raporlamayı basitleştirmek ve kolaylaştırmak amacıyla tasarlanan ESRS Zorunlu Sürdürülebilirlik Standardıdır.
Bu standart, mikro, küçük ve orta ölçekli işletmeler için önemli olan temel sürdürülebilirlik konularına odaklanırken, büyük şirketler için kullanılan karmaşık raporlama çerçevelerinin zorluklarını hafifletmeyi amaçlar. Firmanın sahip olduğu ve paylaşabileceği verilerle orantılı bir yaklaşım benimsenerek şeffaflık sağlanırken, KOBİ’lerin sınırlı kaynak ve uzmanlıklarına uygun bir model oluşturulmuştur.
LSME için tasarlanan kolaylıklar:
- Azaltılmış Açıklama Gereklilikleri: Raporlama yükü en aza indirilerek yalnızca en ilgili sürdürülebilirlik konularının raporlanması zorunluluğu getirilmiştir.
- Basitleştirilmiş Raporlama Şablonları: Standartlaştırılmış formatlar sayesinde KOBİ’lerin verileri derleyip sunması daha kolay hale getirilmiştir.
- Uzatılmış Uyum Süreleri: Borsada işlem gören KOBİ’lerin, 1 Ocak 2026’ya kadar raporlamaya başlama zorunluluğu bulunmamaktadır. İlk raporların 2027 yılında yayımlanması gerekmektedir.
- Esnek Önemlilik Değerlendirmesi: KOBİ’ler, işletme faaliyetleri için önemsiz olan açıklamaları raporlamak zorunda değildir.
VSME Standardı (KOBİ’ler için Gönüllü Raporlama Standardı)
Borsada işlem görmeyen KOBİ’ler için geliştirilen ESRS Gönüllü Sürdürülebilirlik Raporlama Standardı (VSME), şirketlerin herhangi bir zorunluluğa tabi olmadan paydaşlarının artan ESG veri taleplerini karşılamasına yardımcı olur. İlgili standart, zorunlu soruların yer aldığı “Temel Modül” ve daha detaylı bilgi talep eden şirketler için zorunlu olmayan "Kapsamlı Modül" olmak üzere iki modülden oluşmaktadır.
Bu standart, bankalar, yatırımcılar ve tedarik zinciri ortaklarının ihtiyaç duyduğu bilgileri sağlamaya yönelik esnek bir çerçeve sunar:
- Basitleştirilmiş Raporlama Kılavuzları: Çevresel etki, sosyal sorumluluk ve kurumsal yönetim uygulamaları gibi KOBİ’ler için kritik sürdürülebilirlik konularına odaklanır.
- Esnek Uygulama: Şirketler, kendi özel koşulları ve paydaş talepleri doğrultusunda raporlama kapsamlarını belirleyebilir.
- Destekleyici Materyaller İçerir: KOBİ’lerin sürdürülebilirlik raporlamasını anlamalarına ve uygulamalarına yardımcı olacak rehberlik sunar.
Her iki standart da idari yükü en aza indirmeye yönelik mekanizmalar içermektedir.
Örneğin ESRS, "tedarik zinciri sınırı" (value chain cap) uygulamasını hayata geçirerek, büyük şirketlerin KOBİ’lerden orantısız veri talep etmesini sınırlandırmıştır. Böylece, KOBİ’lerin raporlama yükümlülükleri LSME çerçevesinin ötesine geçmeyecek şekilde düzenlenmiştir.
KOBİ’ler Üzerindeki Etkileri
Olumlu yönden bakıldığında, ESRS’ye uyum sağlamak, KOBİ’lerin şeffaflığını ve hesap verebilirliğini artıracaktır. Yatırımcılar, müşteriler ve düzenleyici otoriteler tarafından giderek daha fazla talep edilen bu şeffaflık, şirketlerin finansmana erişimini de iyileştirebilir. Finans kuruluşları, kredi ve yatırım kararlarında ESG kriterlerini giderek daha fazla göz önünde bulundurmaktadır. Ayrıca, bu çerçeveler KOBİ’lere sürdürülebilirlikle ilgili riskleri belirleme ve azaltma fırsatı sunarak, onların şeffaflığını artırırken, finansmana erişimini kolaylaştırarak ve risk yönetimini iyileştirerek uzun vadeli rekabet avantajı kazanmalarına yardımcı olacaktır.
Ancak, ESRS’ye uyum süreci belirli zorlukları da beraberinde getirmektedir.
Özellikle küçük işletmeler için sürdürülebilirlik verilerini toplamak ve raporlamak kaynak açısından maliyetli olabilir. Bununla birlikte, EFRAG, ESRS gerekliliklerini KOBİ’lerin ölçeğine uygun hale getirerek bu endişeleri gidermeye çalışmıştır. Basitleştirilmiş dil, orantılı raporlama yükümlülükleri ve önemli sürdürülebilirlik ölçümlerine odaklanma gibi yaklaşımlar, bu standartların KOBİ’ler için daha erişilebilir hale getirilmesini sağlamaktadır.
